|
Κείμενο
|
|
Ἐν Ἀθήναις τῇ 28 Ὀκτωβρίου
Στρατηγέ μου
Τὴν ἀπὸ 27 τοῦ φθίνοντος μηνὸς ἐπιστολὴν ὑμῶν ἔλαβον ἐκ καιρω καὶ μετ’ ἐπιστασίας διεξῆλθον. Τὸ ἱστορικὸν περιστατικόν, ἐφ’ οὗ ἐξετεῖσθε τὴν μαρτυρίαν μου εἶναι μὲν σπουδαῖον καθ’ ἑαυτὸ καὶ ἀποδεικνύει ἀξιολύπητον τῶν γεγονότων παραμόρφωσιν, οὐδόλως ὅμως μοὶ ἐφάνη παράδοξον, οὐδ’ ἀπάδον πρὸς τὴν ἰδέαν ἣν ἀπ’ ἀρχῆς συνέλαβον περὶ τῆς ἱστορίας τοῦ ἐν Ἀγγλίᾳ πρέσβεως τῆς Α. Μ. κυρίου Σπ. Τρικούπη, ὡς καὶ περὶ παντὸς ἄλλου ἄχρι τοῦδε δημοσιευθέντος ἱστορήματος περὶ τοῦ ὑπέρ ἀνεξαρτησίας ἱεροῦ ἡμῶν ἀγῶνος. Λέγω δὲ τοῦτο, στρατηγὲ μου, ἐπειδὴ φρονῶ, καὶ τὸ φρόνημὰ μου συμμερίζονται νομίζω, οἱ πλεῖστοι ὅτι ἐὰν ἡ ἱστορία ἑνὸς ἔθνους ἀποβαίνει ἐν γένει ἔργον πολύμοχθον καὶ δυσχερές, ἡ σύγχρονος ἱστορία πρέπει νὰ θεωρῆται ὡς δυσχερεστάτη καὶ λίαν ἀκροσφαλές ἐπιχείρημα, ἐφ’ ὅσον ὁ συγγραφεύς, ὅσον ἀμερόληπτος καὶ ὅσον ἀπαθής ἂν θεωρηθῇ, δυσκόλως δύναται νὰ καυχηθῇ, ὅτι ἀπέφυγε τὴν ἐπιρροὴν ἀναμνήσεων οἱωνδήποτε, ἢ ὅτι διῆλθεν ἀκινδύνως τοὺς ἀπειραρίθμους σκοπέλους, οὕς ἀπαντᾶ εἰς τὴν πορείαν του | ἕνεκα τῶν συμπαθειῶν ἢ ἀντιπαθειῶν, τῶν προλήψεων ἢ τῶν ἐρεθισμῶν, οἵτινες σκοτίζουσι τὴν κρίσιν του ἢ παρασύρουσιν ἐκείνους, πρὸς οὕς ἀπευθύνωνται, ἐξαιτούμενοι πληροφορίας περὶ τῶν ὅσων αὐτὸς ἀγνοεῖ.
Μακρὰν τῆς Ἑλλάδος εὑρισκόμενος μέχρι τοῦ 1824 ὁ κ. Τρικούπης δὲν ἐδύνατο νὰ παρασταθῇ εἰς τὰς λαμπροτέρας καὶ σημαντικωτέρας σκηνὰς τοῦ τελευταίου ἑλληνικοῦ δράματος. Εἵπετο λοιπὸν ν’ ἀποταθῇ πρὸς τοὺς ἐμπνεόντας αὐτῶ πλείονα ἐμπιστοσύνην. Ἐπειδὴ δ’ οὗτοι, ὡς ἄμεσον λαβόντες μέρος εἰς τὰς πρώτας ταύτας σκηνάς, εἶχον τὴν τάσιν διὰ λόγους, τοὺς ὁποίους ἡ ἀνθρώπινος ἀδυναμία πληρέστατα ἐξηγεῖ, ἵν’ ἀποδίδωσιν εἰς ἑαυτοὺς μὲν πράξεις, ὧν ἡ τιμὴ ἀνήκει εἰς ἄλλους ἀποποιῶντας δὲ γεγονότα, ὧν αὐτοὶ μόνον ὑπῆρξαν οἱ αὐτουργοί, ἐξ ἀνάγκης ὁ κ. Τρικούπης ὑπέπεσεν ἀπ’ ἀρχῆς εἰς λάθη δυσάρεστα, ἀποδοὺς εἰς τοὺς μὲν ὅ,τι ἀφήρει ἀπὸ τοὺς δέ, ὁτὲ μὲν ἀνυψῶν ὑπέρ τὸ δέον, ἄλλοτε δὲ καταβιβάζων ἢ παρασιωπῶν μέχρι προφανοῦς ἀδικίας, συνεχῶς δὲ ἐκτυλίσσων ὑπὸ τὰ ὄμματα τοῦ ἀναγνώστου γεγονότα παραμορφω | μένα καὶ ἀτελῆ.
Ἀφιχθείς εἰς τὴν Ἑλλάδα περὶ τὸ 1824 ἔτος, ὁ κ. Τρικούπης εὗρε τὴν ἐπανάστασιν συμπεπληρωμένην· εὗρεν ἰδέας ἐσχηματισμένας, φρονήματα βαθέως ἐῤῥιζωμένα, χαρακτῆρας μορφωμένους· τὸ δράμα προσήγγιζεν εἰς τὴν λύσιν του· τὸ Ἔθνος εἶχεν ἤδη διέλθει τὸ μέγιστον τοῦ τρομεροῦ σταδίου του μέρος· τὰ στήθη ἦσαν ἀσθμαίνοντα καὶ αἱ καρδίαι ἔπαλλον· ἕκαστος δ’ ὑπεδείκνυε μετὰ ζέσεως τὴν ὁδόν, ἥτις, κατ’ αὐτόν, ἠδύνατο νὰ φέρῃ εἰς ασφαλῆ λιμένα. Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων, τὶ ὑπελείπετο εἰς τὸν νεωστὶ ἐλθόντα; ἥ ν’ ἀναχωρήσῃ τοῦ σταδίου ἢ συμμεριζόμενος τὰ πάθη, τὰς συμπαθείας καὶ τὰς ἀντιπαθείας μιᾶς μερίδος νὰ τεθῇ ὑπὸ τὰς σημαίας αὐτῆς, καὶ ὑπὸ τὸ πρῆσμα αὐτῆς νὰ θεωρήσῃ τὰ πράγματα. Ὅ,τι λοιπὸν ἐγέννησε κατὰ πρῶτον ἡ ἄγνοια, τοῦτο ἐπέβαλε μετὰ ταῦτα τὸ πάθος.
Τὰ λάθη, τὰ κενά, αἱ παραμορφώσεις, αἱ παρασιωπήσεις, αἱ τινες ἀναφαίνονται ἐν ταῖς ἀρχαῖς τῆς ἱστορίας ὡς ὑπαγορεύσεις ἄλλων μέχρι τοῦ 1824, | ἐπέρχονται σωρηδὸν μετὰ τὴν ἐποχὴν ταύτην ὡς γεγονότα οὐχὶ ἀλλότρια τῶν αἰσθημάτων τοῦ συγγραφέως.
Ἐδυνάμην, στρατηγὲ μου, ν’ ἀπαριθμήσω πολλά· ἀλλὰ τοῦτο δὲν εἶναι ἔργον τῆς ὥρας ταύτης, οὐδὲ δύναται νὰ χωρήσῃ ἐντὸς τῶν στενῶν ὁρίων μιᾶς ἐπιστολῆς. Περιορίζομαι λοιπὸν εἰς τὸ περιστατικόν, ἐφ’ οὗ ἐπικλεῖσθε την μαρτυρίαν μου.
Ἡ ἐν Τροιζῆνι Συνέλευσις δὲν συνῆλθεν ἐπὶ σκοπῷ διεκδικήσεων ἀτομικῶν ἢ κομματικῶν παθῶν. Ἀποχωρισθέντων κατ’ ἀρχὰς πληρεξουσίων τινῶν, ἀλλὰ μετ’ οὐ πολύ συνελθόντων πάντων εἰς ἕν, ἐγένετο κατὰ πρῶτον σκέψις, ὅπως ἐκ τῶν ἐνόντων διασωθῇ ἡ κινδυνεύουσα Πατρίς. Γνωσταὶ εἴσιν αἱ πρὸς τὸν Κουντουριώτην γενόμεναι προτάσεις· ἀλλὰ γνωστοὶ ὡσαύτως εἰσὶ καὶ οἱ λόγοι, οἵτινες ἠνάγκασαν τοῦτον νὰ ἀποσυρθῇ ἀπέναντι θέσεως, ἥτις ὑπερέβαινε κατὰ πολύ τὰς δυνάμεις καὶ τὰ μέσα του. Οἱ πληρεξούσιοι τοῦ Ἔθνους συνέλαβον τότε τὴν ίδέαν | τοῦ νὰ προσκαλέσωσι τὸν κόμητα Καποδίστριαν ὡς τὸν μόνον δυνάμενον νὰ πραγματοποιήσῃ τὰς προσδοκίας τοῦ Ἔθνους. Ἡ Συνέλευσις ἐξεφράσθη ἐν ἄκρᾳ ὁμονοίᾳ καὶ παμψηφεί. Διαπληκτισμοὶ δὲν συνέβησαν ἐν αὐτῇ, οὔδ’ ἐπρόκειτο περὶ ἀποκλεισμοῦ τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος ἀπὸ τῆς ἐθνικῆς ὁλομελείας. Τοιαῦται ἰδέαι οὐδόλως εἰσεχώρησαν, οὐδ’ ἦτο δυνατὸν νὰ εἰσχωρήσωσιν εἰς τὴν κεφαλὴν τῶν Ἑλλήνων, ἐν ὧ μάλιστα ἡ Πατρίς ἅπασα διεκινδύνευσε, μὴ ἐξαιρουμένης οὐδ’ αὐτῆς τῆς Πελοποννήσου. Ἅπασαι αἱ ἐθνικαὶ δυνάμεις ἦσαν ἀναγκαῖαι ἐν τῇ κρισίμῳ ταύτῃ ὥρᾳ, καὶ ἀφ’ οὗ ἐν ὥρᾳ μικροτέρων κινδύνων ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάστασις ἤνοιξε τοὺς κόλπους της εἰς τὰ ἁπανταχοῦ τέκνα τῆς πατρίδος, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ πιστεύσῃ τις, ὅτι ἐν τῇ ὑπερτάτῃ ἐκείνῃ στιγμῇ συνέλαβον οἱ Πελοποννήσιοι τὴν ἰδέαν ν’ ἀποχωρισθῶσι τῶν συναγωνιστῶν αὐτῶν; Ἄλλως ὁ ἔνδοξος ὑμῶν πατήρ οὐδέποτ’ ἔπαυσε πρεσβεύων καὶ ὑπηρετῶν τὴν ἰδέαν τῆς ἐθνικῆς ἀποκαταστάσεως; Ἐν αὐτῇ ἐγεννήθη, ἐν αὐτῇ ἔζησεν· ὑπέρ αὐτῆς ἠγωνίσθη, | καὶ αὐτὴν ὀνειροπόλει ἐκτὸς καὶ ἐντὸς τῆς πατρίδος. Πῶς λοιπὸν εἶναι δυνατὸν νὰ φαντασθῇ τις, ὅτι καὶ τοιαύτης συζητήσεως ἐγερθείσης, ὅπερ, ὡς εἶπον, ἀνύπαρκτον, ἤθελε καταστῆ ὁ γέρων Κολοκοτρώνης τὸ ἀντικείμενον τῶν προσβολῶν οἱουδήποτε, ὡς προστατεύων δῆθεν ἰδέαν, τὴν ὁποίαν οὐδέποτε συνέλαβε; Ἰδιαιτέρως ἴσως συνέβησαν διαπληκτισμοὶ ἐπὶ ἀντικειμένων ἐπουσιωδῶν. Ἀλλ’ εὐρεθείς ὡς πληρεξούσιος εἰς τὴν ἐν Τροιζῆνι Συνέλευσιν καὶ ἐνεργητικὸν μέρος λαβών ἐν αὐτῇ, δύναμαι ἐν γνώσει νὰ βεβαιώσω, ὅτι τὰ παρὰ τοῦ κ. Τρικούπη ἱστορούμενα οὐδόλως ἔλαβον χώραν. Ἡ Συνέλευσις ὡς προεῖπον, ἐψηφίσατο ἡσύχως καὶ ἀταράχως τὴν πρόσκλησιν τοῦ κόμητος Καποδιστρίου. Ἐπειδὴ δ’ ἐκ τῶν προηγουμένων ἐγίνωσκον οἱ πληρεξούσιοι ὁπόσον ἡ ἐθνικὴ ὑπόθεσις ἠδύνατο νὰ διακινδυνεύσῃ ἕνεκα ἐξωτερικῶν ἀντιζηλιῶν καὶ ἀντιθέτων συμφερόντων, ἐψήφισαν ταυτοχρόνως τὸν μὲν στρατηγὸν Τζούρτζ ἀρχιστράτηγον, τὸν δὲ Κόχραν ναύαρχον. Τοῦτο δ’ ἀποδεικνύει ὅτι ἡ Συνέλευσις ἐνεπνέετο ὑπὸ αἰσθημάτων πατριωτισμοῦ καὶ φρονήσεως καὶ οὐχί, ὡς ἐξιστορεῖ ὁ κ. | Τρικούπης, ὅτι ὁ γέρων Κολοκοτρώνης ἢ ὁ Καραϊσκάκης ᾐσθάνοντο τὴν ἀδυναμίαν των διὰ τὴν θέσιν τοῦ ἀρχιστρατήγου. Ἄλλως τε, ἐὰν ὁ κ. Τρικούπης ἦτο ἀμερόληπτος, ὤφειλε τὴν ἀδυναμίαν ταύτην ν’ ἀποδώσῃ καὶ εἰς τὸν ναύαρχον Μιαούλην, ὑπεράνω τοῦ ὁποίου ἐτέθη ὁ Κόχραν.
Ἀκούων, ἐπειδὴ τὴν ἱστορίαν τοῦ κ. Τρικούπη δὲν ἀνέγνων ὁλόκληρον, ἀκούων, λέγω, ὅσα ὁ ὁ συγγραφεὺς ἀνέφερε περὶ τῆς ἐν Τροιζῆνι Συνελεύσεως, συνέλαβον πρὸς στιγμὴν τὴν ἰδέαν, μήπως ταῦτα ἐγράφησαν ἐπὶ σκοπῷ δυσφημισθοῦ μὲν τῆς Συνελεύσεως ταύτης, ἐξασθενίσεως δὲ τῆς ἀθλίας ἐντυπώσεως, ἣν εἴπετο νὰ προξενήσωσι μεταγενέστερα θλιβερὰ γεγονότα· ἀλλ’ ἡ ἔρευνα τοιούτου περιστατικοῦ, ἤθελε μὲ παρασύρει πέραν τῶν ὁρίων μιᾶς ἐπιστολῆς. Διὰ τοῦτο περιορίζομαι εἰς τὰ ὀ[λί]γα ταῦτα, ἐπευχόμενος ὑμῖν νὰ φέρητε εἰς αἴσιον πέρας τὴν ἀνασκευὴν τοῦ ὅλου συγγράμματος, καθάπερ ἐσχάτως διὰ τῆς δημοσιογραφίας ὑπεσχέθητε εἰς τὸ κοινόν.
Δέξασθε, στρατηγὲ μου, τὴν διαβεβαίωσιν | τῆς ὑψηλῆς πρὸς ὑμᾶς ὑπολήψεώς μου
Πατριώτης και φίλος σας
Α. Μεταξᾶς
[Ἐπιγραφὴ διεύθυνσης, στὸ περιθώριο τῆς α΄ σελίδας:]
Πρὸς τὸν στρατηγὸν Ἰω. Κολοκοτρώνην
Γερουσιαστὴν κτλ. κτλ. κτλ.
|